น้ำนมแม่ คือ อาหารที่ยอดเยี่ยมที่สุดสำหรับทารก เพราะในนมแม่อุดมไปด้วยสารอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการสำหรับลูกน้อย ทั้งยังเพิ่มภูมิคุ้มกันโรคต่าง ๆ ให้แก่ลูกอีกด้วย และที่หม่ามี้มือใหม่หลายท่านอาจไม่ทราบคือ ความสำคัญของการให้ลูกอมหัวนมและลานนมได้อย่างถูกต้อง
หลังจากตั้งครรภ์ประมาณ 4 สัปดาห์ เต้านมของแม่ท้องเริ่มมีการสร้างเนื้อเยื่อเต้านมจากอิทธิพลของฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนโปรแลคตินและแลคโตเจนจากรก ต่อมน้ำนมและท่อน้ำนมจะมีจำนวนเพิ่มขึ้น เพื่อเตรียมสำหรับการสร้างน้ำนม จึงเป็นสาเหตุที่ทำให้เต้านมมีขนาดใหญ่และหนักขึ้น ปกติเต้านมที่ไม่ได้ตั้งครรภ์ จะมีน้ำหนัก 200 กรัม ระหว่างตั้งครรภ์ใกล้คลอดหนักประมาณ 400-600 กรัม และระหว่างให้นมลูกจะหนัก 600-800 กรัม
ฮอร์โมนจะกระตุ้นให้เต้านมของแม่ทั้ง 2 ข้างเตรียมพร้อมที่จะสร้างน้ำนม ขนาดจึงใหญ่ขึ้นและจะเริ่มสร้างสารที่เรียกว่า “นมน้ำเหลือง” ขึ้นแต่ยังไม่สร้างน้ำนมจนกว่าจะคลอดลูกแล้ว 2-3 วัน ในสัปดาห์แรกของการตั้งครรภ์จะมีอาการเต้านมคัดตึง หลังการตั้งครรภ์ 6-8 สัปดาห์ จะรู้สึกว่าเต้านมใหญ่ขึ้น เวลากดหรือสัมผัสจะเจ็บเนื่องจากการเจริญเติบโตของไขมันและต่อมน้ำนม นอกจากนี้อาจสังเกตเห็นเส้นเลือดบริเวณเต้านมขยายตัวขึ้นส่วนหัวนมและฐานจะมีสีคล้ำขึ้น
การที่จะเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ให้ประสบความสำเร็จ สิ่งที่สำคัญมากอย่างหนึ่งคือ การให้ลูกอมหัวนมและลานนมได้อย่างถูกต้อง จะช่วยให้ลูกดูดนมได้ดี ป้องกันปัญหานมคัดและหัวนมแตกและลดการเกิดเต้านมอักเสบด้วย ในการนำลูกเข้าเต้า หากใช้ท่านอนขวางบนตักโดยใช้ฝ่ามือประคองศีรษะลูกจะสะดวกกว่าท่าอื่น เริ่มโดยการใช้มือประคองเต้านม ใช้มือข้างเดียวที่จะให้ลูกดูด โดยให้นิ้วหัวแม่มืออยู่ด้านบนเหนือขอบลานนม ส่วนนิ้วที่เหลือประคองเต้านมด้านล่าง
จังหวะที่ 1 อุ้มลูกโดยให้มืออีกข้างประคองที่ต้นคอและท้ายทอย ลูกเงยหน้าเล็กน้อยจังหวะนี้ปลายจมูกของลูกจะอยู่ระดับเดียวกับหัวนมแม่ ให้คางของลูกเข้าชิดกับเต้านมส่วนล่าง ลูกจะเริ่มอ้าปาก ถ้าลูกไม่อ้าปาก ให้ใช้หัวนมเขี่ยริมฝีปากล่างของลูกเบา ๆ เพื่อกระตุ้นให้อ้าปาก
จังหวะที่ 2 รอจนอ้าปากกว้างจึงเคลื่อนศีรษะลูกเข้าหาเต้านมอย่างรวดเร็วแต่นุ่มนวล ให้ปากลูกอมถึงลานนมก่อนที่ลูกจะหุบปากลง จะไม่ใช้วิธีโน้มตัวแม่เพื่อนำเต้าเข้าหาลูก
จังหวะที่ 3 ให้ลูกอมได้ลึกถึงลานนม โดยให้อมลานนมส่วนล่างมากกว่าลานนมส่วนบน ให้คางลูกแนบชิดกับเต้านมส่วนล่าง วิธีนี้จะช่วยให้ลูกแลบลิ้นออกมารีดน้ำนมจากเต้าแม่ได้ดีขึ้น และจมูกของลูกจะอยู่ห่างออกจากเต้าแม่เล็กน้อย ไม่ต้องกังวลว่าลูกจะหายใจไม่สะดวก
ทั้งนี้ ข้อแนะนำในการให้ลูกได้รับน้ำนมแม่เพียงพอกับความต้องการ คือ ให้ลูกดูดนมแม่ 8 – 12 ครั้งต่อวัน (24 ชั่วโมง) และดูดนมแม่อย่างถูกวิธีข้างละไม่ต่ำกว่า 10 – 20 นาที
