การอบรมเลี้ยงดูของครอบครัวนับว่ามีความสำคัญอย่างยิ่งต่อเด็ก เด็กจะเติบโตมาเป็นคนแบบไหน มีนิสัยใจคออย่างไร ล้วนเกิดจากการหล่อหลอมจากครอบครัว และหนึ่งในคำถามยอดฮิตที่พ่อแม่มือใหม่ส่วนใหญ่อยากรู้ คือ จะเลี้ยงลูกอย่างไรให้ฉลาดและเป็นคนดี
- ให้ความรัก ความอบอุ่น
พ่อแม่ต้องหมั่นแสดงความรักและโอบกอดสัมผัส ให้ความอบอุ่นกับลูก ทำให้รู้สึกใกล้ชิดและไว้ใจ เมื่อมีปัญหาก็กล้าที่จะเล่าและขอคำปรึกษา การยิ้มให้ การสัมผัส การกอด ล้วนแต่เป็นภาษากายที่บ่งบอกถึงความรักของพ่อแม่ที่มีต่อลูกได้เป็นอย่างดี ในภาษาพูด ต้องไม่พูดแบบตำหนิ ควรพูดด้วยน้ำเสียงนุ่มนวล ไม่ส่อเสียด พูดตรงไปตรงมา พูดจากความรู้สึก
- ครอบครัวสงบสุข พ่อแม่มีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน
การที่พ่อแม่มีความสัมพันธ์ที่ดีต่อกัน รวมถึงมีทัศนคติ ความคิดเห็นในการเลี้ยงดูอบรมสั่งสอนลูกไปในทิศทางเดียวกันไม่ขัดแย้งกัน ไม่เปรียบเทียบลูกกับเด็กคนอื่น เพราะเด็กแต่ละคนมีจุดเด่นจุดด้อยต่างกัน หาส่วนดีมาชื่นชม ไม่ใช้ความรุนแรงในครอบครัว การลงโทษเด็กไม่ควรใช้อารมณ์ ควรทำความเข้าใจด้วยเหตุผล และปฏิบัติต่อลูกอย่างเป็นธรรม
- รู้-เข้าใจพัฒนาการของลูกในแต่ละช่วงวัย
จะทำให้เข้าใจและปฏิบัติตัวต่อลูกได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม ซึ่งพัฒนาการไม่ได้หยุดหรือหมดไปเมื่อพ้นวัยอนุบาล แต่จะต่อเนื่อง โดยเฉพาะช่วงวัยรุ่นมีพัฒนาการของวัยที่สำคัญมาก อย่าเลี้ยงลูกแบบแยกเพศมากเกินไป ไม่ควรตีตราหรือประณามลูกในทางลบ เช่น ขี้เกียจ โง่ ดื้อด้าน เด็กจะฝังใจเมื่อโตขึ้น พยายามคิดบวกกับลูกและสมาชิกในครอบครัว
- พ่อแม่มีส่วนร่วมในการเลี้ยงดูลูกให้มากที่สุด
ถ้าพ่อแม่ต้องทำงานนอกบ้านทั้งคู่ ควรให้เวลากับเลี้ยงดูลูกอย่างน้อยช่วงเวลาหลังเลิกงานหรือช่วงกลางคืน เพื่อจะได้รับประสบการณ์และได้รับรู้ความรู้สึกของการตื่นขึ้นมาให้นมลูกเมื่อลูกร้องหิวนมตอนกลางคืน หรือได้โอบกอด หรือการปลอบให้ลูกหลับต่อนั้น จะแสดงถึงความรัก ความอบอุ่นที่พ่อแม่มีต่อลูก
- สอนลูกให้รักตัวเอง-รักคนอื่น
พ่อแม่ต้องสอนลูกให้รู้จักเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ผู้อื่นด้วย เช่น ของเล่น ของใช้ หากมีมากก็ควรแบ่งปันให้ผู้อื่นบ้างพาลูกไปบริจาคสิ่งของให้เด็กพิการตามสถานสงเคราะห์หรือให้ผู้สูงอายุที่บ้านพักคนชรา หรือไปเยี่ยมหรือไปร่วมกิจกรรมกับญาติพี่น้อง
- เป็นแบบอย่างที่ดีให้กับลูก
พ่อแม่เป็นตัวอย่างให้ลูกทำสิ่งดี ๆ แล้วลูกจะเรียนรู้โดยอัตโนมัติ ในแบบที่ไม่ต้องพูดหรือสอนเลย เช่น นิสัยรักการอ่าน โดยหมั่นอ่านนิทานให้ลูกฟัง การสร้างวินัยต่าง ๆ เช่น เมื่อเห็นขยะทิ้งเกลื่อน พ่อแม่ต้องช่วยเก็บให้ลูกดู หรือการขับรถต้องขับให้มีวินัย ไม่แซง ไม่ตัดหน้า ไม่ฝ่าไฟแดง การเข้าคิวซื้อของหรือรอรถต่าง ๆ ควรทำให้ลูกเห็นและทำในสิ่งที่ถูกต้อง
- กฎเกณฑ์ ระเบียบวินัยในบ้านต้องพอดี
ในเรื่องกฎเกณฑ์ระเบียบวินัย พบว่า เด็กที่อีคิวดี มักอยู่ในครอบครัวที่พ่อแม่ให้ความรักความเข้าใจ ในขณะเดียวกันก็สอนให้รู้ว่าอะไรควร อะไรไม่ควร และควบคุมเรื่องของกฎเกณฑ์ ระเบียบวินัยในลักษณะที่ไม่ควบคุมมากเกินไปหรือน้อยเกินไป
นอกจากนี้ พ่อแม่ควรให้ความสำคัญกับการศึกษาและกระบวนการเรียนรู้ของลูก ควรเลือกสถานรับเลี้ยงเด็กที่มีคุณภาพ เลือกโรงเรียนที่ดีมีคุณภาพและเหมาะสมให้กับลูก
