โรคเท้าปุก เป็นความผิดปกติของรูปเท้า ซึ่งมักเป็นตั้งแต่ทารกอยู่ในครรภ์มารดา (หรืออาจค่อยๆ เกิดขึ้นในภายหลัง) และเมื่อเด็กคลอดออกมา ก็จะมีลักษณะของฝ่าเท้าที่ผิดแปลกไป อาจเป็นเพียงข้างเดียวหรือเป็นทั้งสองข้างก็ได้ ซึ่งเป็นลักษณะที่ทำให้เด็กมีความพิการได้ ถ้าหากไม่ได้รับการแก้ไข

เท้าปุก (clubfoot) เป็นโรคที่เท้ามีลักษณะงุ้มเข้า บิดตะแคง และเขย่ง สรุปง่าย ๆ คือ เท้าบิดผิดรูปหรือผิดตำแหน่ง และอาจเกิดกับเท้าเพียงข้างเดียวหรือทั้งสองข้างก็ได้ โรคเท้าปุกนี้นับเป็นความผิดปกติของเท้าที่พบได้บ่อยที่สุดชนิดหนึ่งในกลุ่มโรคเป็นแต่กำเนิด ถ้ารักษาเร็วจะได้ผลดีโดยไม่ต้องผ่าตัด การรักษาทำได้โดยการดัดเท้าและใส่เฝือกต่อเนื่อง หากการใส่เฝือกไม่ได้ผล จึงพิจารณารักษาโดยการผ่าตัด เมื่อรักษาหาย เด็กจะวิ่งเล่นได้ดีสามารถใช้ชิวิตอย่างมีความสุข

แม้ยังไม่ทราบสาเหตุที่แท้ของโรคเท้าปุก แต่มีปัจจัยหลายอย่างที่พบว่ามีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคนี้ได้แก่ กรรมพันธุ์ โดยมักเกิดกับเด็กที่มีบุคคลใกล้ชิดภายในครอบครัวเคยเป็นโรคเท้าปุก โดยเฉพาะพ่อแม่หรือพี่, ลูกคนแรก, ทารกในครรภ์ที่อาศัยอยู่ในมดลูกที่มีน้ำคร่ำไม่เพียงพอ, ทารกที่คุณแม่สูบบุหรี่ ใช้สารเสพติด หรือเกิดการติดเชื้อขณะตั้งครรภ์, พัฒนาการเท้าผิดปกติในครรภ์ และโรคบางอย่างที่ส่งผลต่อเจริญเติบโตของเท้า เป็นต้น ถ้าได้รับการรักษาที่ถูกต้องตั้งแต่ต้น เช่น การดัดเท้าใส่เฝือกให้เท้าตรงก่อน ใส่รองเท้าเฉพาะ จะทำให้รูปเท้าโตปกติ และการรักษาระยะต่อมาง่ายยิ่งขึ้น

ในบางรายสามารถตรวจพบได้จากการอัลตร้าซาวด์ในช่วงที่มีการฝากครรภ์ ทำให้คุณพ่อคุณแม่ได้มีโอกาสเตรียมตัวเตรียมใจสำหรับการรักษาเมื่อเด็กคลอดออกมาแล้ว แต่โดยทั่วไปโรคนี้อาศัยความชำนาญของแพทย์เฉพาะทางโรคกระดูกเด็ก ก็สามารถให้การวินิจฉัยจากการตรวจร่างกายเด็กหลังจากคลอดออกมาแล้วโดยไม่ได้ทำให้การรักษาช้าเกินไป ปกติจึงไม่จำเป็นต้องถ่ายภาพรังสีของเท้าเพื่อยืนยันการเป็นโรคนี้ นอกจากการตรวจส่วนเท้าที่มีความผิดรูปแล้ว แพทย์จะตรวจร่างกายระบบอื่น ๆ เพื่อหาสาเหตุร่วมที่อาจทำให้การรักษาซับซ้อนมากขึ้น เช่น ระบบประสาทกล้ามเนื้อ เป็นต้น

เท้าปุกแบ่งได้เป็น 3 ประเภทคือ

1. เท้าปุกเทียมพบตั้งแต่แรกเกิด เท้าจะมีลักษณะผิดปกติ มักเกิดในลูกคนแรกที่มดลูกคุณแม่ยังมีความกระชับมาก แต่เมื่อจับดัดเท้าให้เข้ารูปเบา ๆ เท้าก็จะมีลักษณะเป็นปกติ ดังนั้น แค่สังเกตอาการ หรือการใส่เฝือกเพียงครั้งเดียวความผิดรูปก็จะดีขึ้นได้เอง โดยปกติแพทย์จะแนะนำให้เด็กที่มีอาการไม่รุนแรงให้เข้ารับการรักษาภายใน 2 สัปดาห์หลังคลอด

2. เท้าปุกที่ไม่ทราบสาเหตุ เท้าจะผิดรูปที่ไม่สามารถดัดให้ตรงได้จากการจับเพียงอย่างเดียว เกิดจากการเจริญผิดปกติของเท้าระหว่างอยู่ในครรภ์ รักษาโดยการดัดและใส่เฝือกเท้าต่อเนื่องหลายครั้ง หรืออาจต้องผ่าตัดจึงจะหาย

3. เท้าปุกร่วมกับโรคอื่น เป็นเท้าผิดรูปที่เกิดร่วมกับโรคทางระบบประสาทกล้ามเนื้อ โรคข้อยึด หรือโรคอื่น ๆ แม้ว่าจะรักษาได้โดยการดัดและใส่เฝือกต่อเนื่อง แต่ส่วนใหญ่ต้องใส่เฝือกหลายครั้งกว่ามาก และมีโอกาสต้องรักษาโดยการผ่าตัดสูงกว่า โดยแพทย์อาจแนะนำให้เข้ารับการผ่าตัดยืดเส้นเอ็นบริเวณเข่าและเท้า หรือผ่าตัดย้ายเอ็นกล้ามเนื้อเพื่อให้สามารถดัดเท้ากลับมาเป็นรูปร่างปกติได้

อย่างไรก็ตาม ไม่ว่าจะเป็นเท้าปุกประเภทใด ควรรีบพาผู้ป่วยมาพบแพทย์เร็วที่สุดตั้งแต่แรกเกิด และเริ่มรักษาโดยทันที เพราะจะทำให้การรักษาได้ผลดีมากที่สุด