จากสถานการณ์โรคโปลิโอทั่วโลกในช่วง 3 ปีที่ผ่านมา พบแนวโน้มการระบาดเพิ่มสูงขึ้นในหลายประเทศรวมถึงประเทศที่ตั้งอยู่ใกล้เคียงกับประเทศไทย โดยเฉพาะโปลิโอสายพันธุ์ วัคซีนกลายพันธุ์สายพันธุ์ที่ 2 (cVDPV2) เพื่อป้องกันความเสี่ยงดังกล่าว ล่าสุดจึงมีการปรับสูตรให้วัคซีนโปลิโอใหม่เป็น “ฉีด 2 เข็ม หยอด 3 ครั้ง”
โปลิโอ (Polio) หรือโรคไข้ไขสันหลังอักเสบ คือ โรคติดเชื้อร้ายแรงเฉียบพลันที่เกิดจากไวรัสโปลิโอ (Poliovirus) ซึ่งสามารถแพร่กระจายจากคนสู่คนเข้าทำลายระบบประสาทส่วนกลาง และเซลล์ประสาทสั่งการทำให้กล้ามเนื้อฝ่อ เป็นอัมพาตอ่อนเปียก ขยับแขนขาไม่ได้ หายใจลำบาก และอาจเป็นเหตุให้พิการและเสียชีวิตได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเด็กที่ไม่เคยได้รับวัคซีน ทั้งนี้ อาการที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสโปลิโอแตกต่างกันมาก และกว่า 90% ที่ไม่มีอาการแสดงใด ๆ
โปลิโอ เป็นโรคที่ไม่วิธีรักษาให้หาย การรักษาโรคโปลิโอจึงเน้นการรักษาตามอาการและการทำกายภาพบำบัดเพื่อเร่งฟื้นฟูกล้ามเนื้อส่วนต่าง ๆ และป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น อย่างไรก็ตาม โปลิโอสามารถป้องกันได้ด้วยการการรับฉีดวัคซีนป้องกัน และหยอดวัคซีนกระตุ้นซ้ำจนครบกำหนด รวมทั้งการปฏิบัติตามหลักสุขอนามัยที่ถูกต้อง ล้างมือทุกครั้งก่อนรับประทานอาหาร การขับถ่ายให้ถูกสุขลักษณะ รับประทานอาหารที่ปรุงสุกใหม่ และสะอาด
สำหรับวัคซีนป้องกันโปลิโอ มี 2 ชนิด ดังนี้
1. วัคซีนป้องกันโปลิโอชนิดฉีด (Inactivated poliomyelitis vaccine: IPV) เป็นวัคซีนชนิดเชื้อเป็น (Live attenuated vaccine) โดยเตรียมขึ้นจากเชื้อไวรัสโปลิโอที่ตายแล้ว ทำให้มีภูมิคุ้มกันเฉพาะในกระแสเลือด
2. วัคซีนป้องกันโปลิโอชนิดหยอด (Oral polio vaccine: OPV) เป็นวัคซีนชนิดเชื้อตาย (Inactivated virus vaccine) โดยเตรียมขึ้นจากเชื้อไวรัสโปลิโอที่มีชีวิตที่ทำให้อ่อนฤทธิ์ลง และไม่สามารถก่อโรคในผู้รับวัคซีนที่มีภูมิคุ้มกันปกติ
ประเทศไทยได้จัดบริการให้วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอแก่เด็กกลุ่มเป้าหมาย ซึ่งเป็นมาตรการสำคัญในการป้องกันโรคโปลิโอมาอย่างต่อเนื่อง โดยการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคด้วยวัคซีนยังคงเป็นหนึ่งในมาตรการสำคัญมาโดยตลอด ปัจจุบันกระทรวงสาธารณสุขได้แนะนำให้เด็กเข้ารับวัคซีนป้องกันโรคโปลิโอชนิดรับประทาน (OPV) จำนวน 5 ครั้ง เมื่อเด็กอายุ 2 เดือน 4 เดือน 6 เดือน 1 ปี 6 เดือน และ 4 ปี และได้รับวัคซีนป้องกันโรคโปลิโอชนิดฉีด (IPV) จำนวน 1 ครั้ง เมื่อเด็กอายุ 4 เดือน ตามมติคณะอนุกรรมการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค
เพื่อให้เด็กมีภูมิคุ้มกันที่เพียงพอต่อการป้องกันเชื้อโปลิโอทุกสายพันธุ์ รวมถึงลดผลข้างเคียงจากการรับวัคซีนป้องกันโรคโปลิโอชนิดรับประทาน (VAPP) อีกทั้งเป็นการปรับคำแนะนำการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรคอย่างสอดคล้องตามยุทธศาสตร์ขององค์การอนามัยโลก คณะอนุกรรมการสร้างเสริมภูมิคุ้มกันโรค จึงได้มีมติแนะนำการให้วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอชนิดฉีด (IPV) จำนวน 2 ครั้ง เมื่อเด็กอายุ 2 เดือน และ 4 เดือน และให้วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอชนิดรับประทาน (OPV) จำนวน 3 ครั้ง เมื่อเด็กอายุ 6 เดือน, 1 ปี 6 เดือน และ 4 ปี หรือเรียกว่า สูตร 2 IPV + 3 OPV ฉีด 2 เข็ม หยอด 3 ครั้ง
วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอ เป็นวัคซีนพื้นฐานที่เด็กทุกคนจะต้องได้รับ เนื่องจากโปลิโอไม่มียารักษาโดยเฉพาะ แต่ป้องกันได้ด้วยการฉีดวัคซีน
