การประคบร้อนหรือประคบเย็นเป็นหนึ่งในวิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้น เพื่อบรรเทาอาการปวดหรืออักเสบ ทั้งอาการปวดที่เกิดจากการเจ็บป่วย มีไข้ หรือการได้รับบาดเจ็บจากการหกล้ม ถูกกระแทกหรือฟกช้ำตามส่วนต่างๆของร่างกาย คำถามที่ตามมาคือ เมื่อเกิดอาการเจ็บป่วยหรือบาดเจ็บ ควรประคบร้อนหรือเย็น?
“การประคบเย็น”
เนื่องจากความเย็นจะทำให้เส้นเลือดหดตัว ทำให้เลือดออกน้อยลงและช่วยลดบวมได้ดังนั้น ถ้าเกิดการบาดเจ็บเฉียบพลันร่วมกับมีการบวมควรเลือกใช้การประคบเย็นอาจใช้เจลประคบเย็นแบบสำเร็จรูปหรือทำถุงน้ำแข็งใช้เอง โดยการใช้ถุงพลาสติกขนาดพอเหมาะแล้วเติมน้ำเปล่าผสมน้ำแข็งอย่างละครึ่งลงไปในถุง หรือใช้น้ำแข็งห่อด้วยผ้าขนหนูเช็กว่าไม่เย็นเกินไปโดยการนำมาประคบผิวหนัง
วิธีประคบเย็น: หากมีอาการปวดหรือได้รับบาดเจ็บควรประคบด้วยน้ำแข็งหรือน้ำเย็นทันที (ภายใน 24-48 ชั่วโมง) ประคบนาน 20-30 นาที วันละ 2-3 ครั้ง ถ้าบริเวณที่มีอาการเป็นบริเวณมือ แขน ขา หรือเท้า อาจใช้การแช่อวัยวะส่วนนั้นในภาชนะที่บรรจุน้ำเย็นแทน โดยแช่นานประมาณ 15-20 นาทีไม่ควรเอาน้ำแข็งมานาบกับผิวหนังโดยตรง เพราะอาจทำให้เกิดผิวไหม้จากความเย็นจัดได้
อาการที่ควรประคบเย็น: ปวดศีรษะ มีไข้สูง ปวดฟัน ปวดบวมข้อเท้า ข้อเคล็ด เลือดกำเดาไหล หรือปวดบวมบริเวณอื่นๆ ที่เพิ่งมีอาการใหม่ๆ
“การประคบร้อน”
เนื่องจากความร้อนจะทำให้หลอดเลือดขยายตัว การไหลเวียนเลือดดีขึ้นจึงลดอาการปวดและตึงกล้ามเนื้อได้ดังนั้น ถ้าเป็นการปวดแบบเป็นๆหายๆ มีอาการมานานหรือเรื้อรัง หรือปวดร่วมกับมีอาการตึงกล้ามเนื้อ ควรเลือกใช้การประคบร้อนอาจใช้เจลเย็นแบบสำเร็จรูป ใช้กระเป๋าน้ำร้อน หรืออาจใช้ผ้าขนหนูชุบน้ำร้อน โดยอุณหภูมิที่เหมาะสมไม่ควรเกิน 45 องศาเซลเซียส
วิธีประคบร้อน: เริ่มประคบร้อนหลังจากมีอาการผ่านไปแล้ว 48 ชั่วโมง ให้ประคบครั้งละ 15-20 นาที วันละ 2-3 ครั้ง เพื่อลดอาการปวดและผ่อนคลายกล้ามเนื้อ ไม่ควรประคบด้วยความร้อนที่มากเกินไป เพราะจะทำให้รู้สึกแสบร้อน ไม่ควรประคบนานหรือถี่เกินไป และห้ามประคบร้อนในบริเวณที่มีบาดแผลเปิดหรือมีเลือดออก เพราะอาจทำให้หลอดเลือดขยายตัว มีอาการบวมมากขึ้น และยิ่งอักเสบเพิ่มมากขึ้น
อาการที่ควรประคบร้อน : ปวดตึงหรือปวดเกร็งกล้ามเนื้อบริเวณคอ บ่า หลัง น่อง ภาวะข้อตึงข้อติด ปวดประจำเดือน
สรุปง่ายๆ คือ “การประคบเย็น” ใช้เมื่อเผชิญกับอาการบาดเจ็บในช่วงแรก ส่วน“การประคบร้อน” ใช้หลังจากจากบาดเจ็บ 2วันแรก เป็นต้นไปค่ะ
