“ฟ้าทะลายโจร” มีสรรพคุณแก้ไข้ แก้ท้องร่วง บำรุงกำลัง เป็นสมุนไพรที่ถูกนำไปใช้ในการบรรเทาอาการเจ็บคอ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ น้ำมูกไหลลดไข้ และแก้ท้องเสีย แม้ผู้ป่วยจำนวนไม่น้อยจะอาการดีขึ้นหลังจากใช้สมุนไพรนี้แต่… ก็มีบางส่วนที่ได้รับผลข้างเคียงอันไม่พึงประสงค์ ไปจนถึงขั้นแพ้รุนแรงเลยก็มี
อาการข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ยาฟ้าทะลายโจรคือ ทำให้ปวดท้อง ท้องเดิน คลื่นไส้ เบื่ออาหาร ปวดเอววิงเวียนศีรษะ และใจสั่น หากใช้ขนาดสูง อาจทำให้เกิดอาการแพ้ ผื่นคัน ลมพิษ จนถึงอาการแพ้ขั้นรุนแรงและช็อค
สตรีมีครรภ์ควรหลีกเลี่ยงเพราะอาจให้เกิดการแท้ง ไม่ควรใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน (ไม่ควรเกิน 7วัน) เพราะอาจทำให้แขนขาชาหรืออ่อนแรงได้ หากใช้ติดต่อกัน 3 วันแล้วอาการไม่ดีขึ้น หรือมีอาการรุนแรงระหว่างการใช้ยา ควรหยุดใช้และไปพบแพทย์
ทั้งนี้ควรเลือกยาฟ้าทะลายโจรที่ได้มาตรฐาน มี อย. และรายละเอียดในฉลากชัดเจน ก่อนใช้ยาก็ควรอ่านฉลากอย่างละเอียดด้วย!
โดยเมื่อเร็วๆ นี้ สำนักยาและวัตถุเสพติด กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ ได้สำรวจคุณภาพสมุนไพรฟ้าทะลายโจรแคปซูลที่จำหน่ายอยู่ในท้องตลาดในโครงการประกันคุณภาพยาปีงบประมาณ 2558 จำนวน 31 ตัวอย่าง
พบข้อสังเกตหลายประการเกี่ยวกับคุณภาพของยาฟ้าทะลายโจร ได้แก่ วัตถุดิบที่นำมาผลิตฟ้าทะลายโจร มีทั้งที่ผลิตจากใบและลำต้นบนดินบดละเอียด บางชนิดมีลักษณะเป็นผงที่ละเอียดมาก คาดว่าเป็นผงจากสารสกัดของฟ้าทะลายโจร ซึ่งไม่มีการแจ้งที่ฉลากให้ผู้บริโภคทราบ
นอกจากนี้ยังพบว่าน้ำหนักผงยาฟ้าทะลายโจรในแคปซูล ส่วนใหญ่ไม่ตรงกับที่แจ้งไว้ในฉลากยา โดยพบ 16 ตัวอย่างหรือคิดเป็นร้อยละ 52 ของตัวอย่างที่ตรวจ น้ำหนักเฉลี่ยของผงยาที่พบจริง มีค่ามากกว่าหรือน้อยกว่าตามที่ระบุในฉลาก 10-30% ซึ่งปริมาณผงยาในแต่ละแคปซูลจะเกี่ยวข้องกับปริมาณสารออกฤทธิ์ที่ผู้บริโภคได้รับ
สอดคล้องกับการตรวจปริมาณสารสำคัญ คือ สารแอนโดรกราโฟไลด์ (andrographolide) พบตัวยา 1.9-13.8 มิลลิกรัมต่อแคปซูล เมื่อคิดเป็นปริมาณที่ได้รับต่อวัน จะได้ 30-220 มิลลิกรัม ซึ่งในบางประเทศได้แนะนำขนาดปกติของปริมาณสารแอนโดรกราโฟไลด์ ที่ได้รับต่อวันไว้ที่ 60 มิลลิกรัม
สำหรับการบรรเทาอาการเจ็บคอ จะเห็นว่าตัวอย่างยาฟ้าทะลายโจรของแต่ละผู้ผลิตมีปริมาณแอนโดรกราโฟไลด์ แตกต่างกันมาก จนบางครั้งอาจส่งผลให้ผู้บริโภคได้รับสารสำคัญมากเกินไป นำไปสู่การเกิดอาการไม่พึงประสงค์ได้
