มะเร็งปากมดลูก เป็นโรคมะเร็งที่พบมากในผู้หญิง และมักพบผู้ป่วยในระยะที่ 2 และ 3 ค่อนข้างมาก เนื่องจากหญิงไทยส่วนใหญ่ไม่ได้ให้ความสำคัญต่อการตรวจภายใน หรือไม่กล้าไปตรวจเพราะรู้สึกอายในการพบแพทย์ มักจะเข้ารับการตรวจก็ต่อเมื่อพบสัญญาณอันตราย ทำให้อาจสายเกินกว่าที่จะรักษาให้หายขาด

โรคมะเร็งปากมดลูก เป็นความผิดปกติของเซลล์ที่เกิดขึ้นบริเวณปากมดลูก ส่วนใหญ่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสเอชพีวี (Human Papillomavirus)  แม้จะมีหลายสายพันธุ์ แต่มีสายพันธุ์หลักที่ทำให้เกิดการติดเชื้อในบริเวณอวัยวะเพศของทั้งหญิงและชาย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง HPV 16 และ 18 เป็นสาเหตุหลักของการเกิดมะเร็งปากมดลูก ดังนั้น ควรมีการตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูก ทำได้โดยการตรวจแบบ PAP Smear ซึ่งตรวจทุกปี และการตรวจแบบ HPV DNA TEST ทุก 5 ปี

วิธีตรวจหาเชื้อเอชพีวี (HPV DNA Test) เป็นการตรวจหาเชื้อไวรัสเอชพีวี ระดับ DNA ซึ่งเป็นเทคนิคการตรวจระดับชีวโมเลกุลที่สามารถค้นหาเชื้อเอชพีวี ได้ในระยะก่อนที่จะเกิดเป็นมะเร็งปากมดลูกทำให้สามารถป้องกันและรักษาได้ก่อนที่เชื้อจะพัฒนาเป็นมะเร็งปากมดลูก ซึ่งสามารถระบุลงลึกไปได้ถึงสายพันธุ์ของเชื้อ HPV ไม่ว่าจะเป็น สายพันธุ์ 16 และ สายพันธุ์ 18 ที่มีความเสี่ยงสูงสุดและเป็นสาเหตุของมะเร็งปากมดลูกถึง 70% และสามารถเว้นการตรวจซ้ำได้ถึง 5 ปี

สำหรับผู้หญิงที่มีความรู้สึกเขินอายในการพบแพทย์เพื่อตรวจ ปัจจุบันการตรวจด้วยวิธี HPV DNA Test ยังมีเครื่องมือเก็บตัวอย่างเพื่อส่งตรวจด้วยตนเอง หรือ HPV Self Sampling โดยเก็บตัวอย่างด้วยตนเองในสถานพยาบาลด้วยการเก็บตัวอย่างจากช่องคลอดด้วยไม้สวอบ ไม่เจ็บ มีความไวในการตรวจเจอโรคมากกว่าร้อยละ 90 ความแม่นยำมากถึง 80 เปอร์เซ็นต์ ไม่ต่างจากการตรวจโดยแพทย์ ซึ่งหากพบความผิดปกติก็จะได้ตรวจเพิ่มเติมเพื่อรับการรักษาต่อไป

ขั้นตอนการคัดกรองมะเร็งปากมดลูกโดยการเก็บสิ่งส่งตรวจด้วยตนเอง (HPV Self Sampling)

1. ล้างมือให้สะอาด / สเปร์ยแอลกอฮอล์ ก่อนการเก็บตัวอย่างทุกครั้ง ที่สำคัญก่อนการเก็บสิ่งส่งตรวจ ห้ามทำความสะอาดอวัยวะเพศด้วยน้ำยาล้างจุดซ่อนเร้น รวมถึงไม่เก็บสิ่งส่งตรวจในระหว่างมีประจำเดือน และไม่ควรเก็บสิ่งส่งตรวจหากมีอาการ ได้แก่ ปวดท้องน้อย ปวดในขณะมีเพศสัมพันธ์ มีตกขาวผิดปกติหรือมีกลิ่น

2. ฉีกซองไม้เก็บตัวอย่าง จับตรงส่วนของขีดสีดำ ระวังอย่าสัมผัสโดนส่วนของสำลีปลายไม้เก็บตัวอย่างและห้ามนำไม้เก็บตัวอย่างไปจุ่มในขวดน้ำยาก่อนเก็บตัวอย่าง

3. ยืนหรือนั่งในท่าที่สบาย ใช้ไม้เก็บตัวอย่างสอดเข้าไปในช่องคลอดจนรู้สึกตึง หรือมีความลึกประมาณ 2 นิ้ว หรือ 5 เซนติเมตร จากนั้นหมุนไม้เก็บตัวอย่างในทิศทางเดียวกัน ให้สำลีที่ปลายไม้เก็บตัวอย่างสัมผัสกับผนังของช่องคลอด จับเวลาประมาณ 10-30 วินาทีแล้วดึงไม้ออก

4. เปิดฝาหลอดเก็บตัวอย่างในขณะที่ยังคงถือไม้เก็บตัวอย่างไว้ (ไม่ควรวางไม้เก็บตัวอย่างไว้ที่พื้นเพราะอาจจะเกิดการปนเปื้อนได้) ระวังอย่าให้น้ำยาในหลอดหก

5. จุ่มไม้เก็บตัวอย่างลงในหลอดน้ำยาเก็บตัวอย่าง ให้ขีดสีดำกลางไม้ตรงกับขอบของหลอดน้ำยา แล้วทำการหักส่วนเกินของไม้เก็บตัวอย่างทิ้ง

6. ปิดฝาหลอดน้ำยาเก็บตัวอย่างให้สนิท พร้อมเขียนชื่อ-นามสกุลที่ข้างหลอด

นอกจากตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกแล้ว อย่าลืมป้องกันมะเร็งปากมดลูกด้วยการหลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์หลายคู่นอน ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ หากพบความผิดปกติควรรีบไปพบแพทย์