“โรคยาทำ” เป็นคำที่มักใช้เรียกรวมๆ ถึงอาการเจ็บป่วยต่างๆ ที่เกิดมาจากยาที่ใช้เพื่อป้องกัน รักษา หรือบรรเทาโรคหรืออาการเจ็บป่วยอย่างหนึ่ง แต่กลับทำให้เกิดโรคหรืออาการเจ็บป่วยอีกอย่างหนึ่งตามมา รวมถึงอาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยาหรืออาการข้างเคียงจากการใช้ยาก็ได้
กล่าวได้ว่า “โรคยาทำ” มักเกิดจากการใช้ยาที่ไม่ถูกต้อง ไม่เหมาะสม เช่น การใช้ยาชุด เพื่อบรรเทาอาการปวดเมื่อยจากการทำงานหนักจนกระทั่งเกิดแผลในกระเพาะอาหาร หรือเกิดภาวะต่อมหมวกไตฝ่อ, การใช้ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้ออย่างพร่ำเพรื่อ ทำให้เกิดภาวะดื้อยา
หลัก 5 ประการที่ควรคำนึงก่อนการใช้ยา
โดย ภก.วีระชัย นลวชัย และคณะ
- ใช้ยาถูกโรค ผู้ใช้ยาควรได้รับการตรวจวินิจฉัยจากแพทย์หรือคำแนะนำจากเภสัชกรก่อนที่จะใช้ยาเพื่อให้ได้ยาที่เหมาะสมกับโรค รวมถึงระยะเวลาการใช้ยาที่เหมาะสม
- ใช้ยาถูกคน บุคคลที่จะใช้ยาเป็นสิ่งสำคัญที่ต้องพิจารณาให้รอบคอบ โดยเฉพาะกลุ่มผู้ใช้ยาที่เป็นเด็ก ผู้สูงอายุ สตรีมีครรภ์ สตรีให้นมบุตร หรือผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น ผู้ป่วยที่เป็นโรคตับ โรคไต โรคโลหิตจางทาลัสซีเมีย โรคพร่องเอนไซม์ จี-6-พีดี เป็นต้น ทั้งนี้รวมไปถึงประวัติการใช้ยาและประวัติการแพ้ยาด้วย
- ใช้ยาถูกเวลา ยาแต่ละตัวมีช่วงเวลาที่เหมาะสมในการใช้ต่างกันออกไป เพื่อให้ยานั้นมีประสิทธิภาพในการรักษาและลดผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น ทั้งนี้รวมไปถึงการปฏิบัติตนที่ถูกต้องและขณะใช้ยาจะต้องหลีกเลี่ยงอาหาร หรือยาอะไร เป็นต้น
- ใช้ยาถูกขนาด แพทย์หรือเภสัชกรจะเป็นผู้แนะนำขนาดของยาที่เหมาะสมในการรักษา ผู้ป่วยจึงควรปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัดไม่ควรปรับเพิ่ม หรือปรับลดขนาดยาด้วยตัวเองกรณียาน้ำควรใช้อุปกรณ์มาตรฐานในการตวงยาเพื่อให้ได้ขนาดยาตามที่ระบุ
- ใช้ยาถูกวิธี ยาแต่ละชนิดจะมีวิธีการใช้ยาแตกต่างกันตามรูปแบบของยาโดยอาจจำแนกประเภทของยาได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ คือ ยาใช้ภายนอก และยาใช้ภายใน
จะเห็นได้ว่า การเลือกใช้ยาอย่างเหมาะสมเป็นสิ่งที่มีความซับซ้อนและมีความเสี่ยง จึงจำเป็นต้องได้รับคำแนะนำจากแพทย์หรือเภสัชกรก่อนที่จะใช้ยาเพื่อความปลอดภัยค่ะ
