ข้าว จัดเป็นอาหารที่มีประโยชน์และมีคุณค่าต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์อย่างมากตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งบ้านเรา ข้าว ถือเป็นอาหารหลักที่มีแทบทุกมื้ออาหาร เพราะเป็นแหล่งของคาร์โบไฮเดรต โดยในประเทศไทยมีข้าวมากมาย หลากสีหลายสายพันธุ์ ซึงแต่ละสายพันธุ์มีคุณค่าทั้งเหมือน และแตกต่างกันไป
ข้าวแบ่งออกเป็น 2 ชนิดใหญ่ๆ ดังนี้
1. ข้าวขาว หรือข้าวขัดสี เกิดจากการขัดสีหลายๆ ครั้ง จนเยื่อหุ้มเมล็ดและจมูกข้าวหลุดออกไป ทำให้เกิดการสูญเสียวิตามินและแร่ธาตุต่างๆ
2. ข้าวกล้อง หรือข้าวซ้อมมือ เป็นข้าวที่สีเอาเปลือก/ แกลบออก แต่ยังมีจมูกข้าวและรำข้าว หรือเยื่อหุ้มเมล็ดข้าวเหลืออยู่ ซึ่งทั้ง 2 ส่วนนี้มีคุณค่าทางโภชนาการสูง นอกจากนี้ ยังมีข้าวต่างๆ ที่มีสีแดงเข้มเกือบดำ ที่อุดมไปด้วยสารอาหาร เช่น
ข้าวหอมนิล : มีชื่อเรียกอื่น เช่น ข้าวก่ำ ข้าวเหนียวดำ มีสารต้านอนุมูลอิสระ ช่วยในเรื่องการหมุนเวียนของระบบเลือด ชะลอการเสื่อมของเซลล์ ป้องกันโรคหัวใจ ยับยั้งการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง ลดคอเรสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์ เพิ่มระดับไขมันดีในเลือด มีผลต่อการทำงานของต่อมใต้สมอง ช่วยยับยั้งการรวมตัวของเกล็ดเลือดและลดน้ำตาลในเลือดได้
ข้าวไรซ์เบอร์รี่ : เกิดจาการผสมพันธุ์ระหว่างข้าวเจ้าหอมนิลกับข้าวขาวดอกมะลิ 105 มีเมล็ดเรียวยาว สีม่วงเข้ม มีกลิ่นหอมมะลิ ข้าวไรซ์เบอร์รี่มีสารต้านอนุมูลอิสระ สังกะสี และโฟเลตสูง ทั้งยังมีโอเมก้า 3 ที่ช่วยในการทำงานของระบบประสาท สมองและตับ ลดความเสี่ยงต่อโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง มีกากใยอาหาร ที่เป็นประโยชน์ต่อระบบการขับถ่าย
ข้าวสังข์หยด : เป็นข้าวพื้นเมืองของจังหวัดพัทลุง เมื่อหุงสุกเมล็ดข้าวจะนุ่มมาก หอม และหุงขึ้นหม้อ มีวิตามินบี 3 สูง ซึ่งมีความสำคัญต่อระบบผิวหนังและประสาท มีโปรตีน ฟอสฟอรัส และธาตุเหล็กสูง มี GABA มีแอนตี้ออกซิแดนท์ป้องกันมะเร็ง ช่วยชะลอความแก่ ป้องกันความจำเสื่อม บำรุงโลหิต โรคหัวใจ ทั้งยังมีกากใยสูงจึงดีต่อระบบขับถ่ายและลำไส้
ข้าวสินเหล็ก : เกิดจากการผสมพันธุ์ระหว่างข้าวเจ้าหอมนิลกับข้าวขาวหอมมะลิ 105 มีสีขาว กลิ่นหอม เมล็ดเรียวยาว มีธาตุเหล็กสูง ลดกลไกการอักเสบในเลือด ช่วยลดไตรกลีเซอไรด์ในเลือด มีวิตามินบี 1 สูง ช่วยป้องกันโรคเหน็บชา ทั้งยังมีน้ำตาลต่ำ เหมาะสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน หรือผู้ต้องการควบคุมน้ำหนัก มีโฟเลตสูง เหมาะสำหรับสตรีมีครรภ์ หรือวัยทอง
ข้าวเหนียวลืมผัว : เป็นข้าวพื้นเมืองของจังหวัดตาก มีกลิ่นหอม รสชาติอร่อย และเป็นข้าวที่ยังไม่ได้ผ่านการขัดสี จึงมีคุณค่าทางโภชนาการสูง มีสารต้านอนุมูลอิสระ เป็นแหล่งวิตามินบี 1 บี 2 ธาตุเหล็ก แคลเซียม และ แมงกานีส ช่วยลดการแข็งตัวของเลือด ลดการขยายตัวของเซลล์มะเร็ง บำรุงตับ ป้องกันโรคอัลไซเมอร์ ลดไขมันในเส้นเลือด โรคเบาหวาน
ข้าวเล็บนก : ข้าวพื้นเมืองที่นิยมปลูกในภาคใต้ มีจุดเด่นคือความร่วนของเมล็ดข้าว เนื้อข้าวนุ่มแต่ไม่แฉะ ผิวไม่สาก รสชาติดี ข้าวเล็บนกมีวิตามินอี และ GABA สูงถึง 10 เท่า โดยกาบาเป็นกรดอะมิโนชนิดหนึ่งที่ทำหน้าที่เป็นสารสื่อประสาท ออกฤทธิ์ยับยั้งหรือต้านทาน เพื่อรักษาความสมดุลของระบบสารสื่อประสาท ทำหน้าที่ช่วยให้สมองผ่อนคลาย ลดความเครียด ลดอาการกระวนกระวายใจ ช่วยให้นอนหลับสนิท ช่วยฟื้นฟูและป้องกันภาวะความจำเสื่อม
สิ่งสำคัญในการกินข้าวเพื่อสุขภาพที่ดี คือ การเลือกข้าวที่ผ่านขัดสีน้อยที่สุด เช่น ข้าวกล้อง หรือข้าวสีต่างๆ เพราะทำให้ได้ใยอาหารเพิ่มขึ้น ย่อยช้า จะทำให้รู้สึกอิ่มนาน ช่วยควบคุมน้ำหนัก และการขับถ่ายดีขึ้น
