การก่อร่างสร้างสมองทารกในครรภ์เป็นการสร้างฮาร์ดแวร์ขั้นพื้นฐานที่ทำให้สมองทำงาน เพื่อให้ทารกมีชีวิตอยู่รอด ทั้งยัง เป็นช่วงที่สมองของทารกกำลังสร้างโครงสร้างพื้นฐานและสมองส่วนสำคัญ ๆ เช่น สมอง Hippocampus, Prefrontal Cortex สิ่งที่คุณแม่ท้องควรรู้ คือ อะไรปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อการสร้างสมองของทารกในครรภ์

การพัฒนาโครงสร้างสมองและการสร้างสารเคมีในสมองซึ่งจะทำให้สมองทารกหลังคลอดทำหน้าที่ได้ดีและทารกมีพัฒนาการดีหรือไม่นั้น ขึ้นอยู่กับว่ามีปัจจัยอะไรมากระทบกระบวนการดังกล่าวในระหว่างอยู่ในครรภ์หรือไม่อย่างไร ซึ่งหนังสือ คู่มือพ่อแม่ พัฒนาทักษะสมอง EF-Executive Functions ตั้งแต่ปฏิสนธิ-3 ปี โดย สสส. ระบุถึงปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อการสร้างสมองลูกในครรภ์อาจทำให้สมองทารกแรกคลอดไม่สมบูรณ์และสูญเสียโอกาสในการเรียนรู้ต่อไป ดังนี้

1. พันธุกรรมของพ่อแม่ทารกได้รับยีนมาอย่างไร เป็นเรื่องที่เปลี่ยนแปลงได้ยาก ช่วงที่ลูกเป็นทารกในครรภ์เป็นช่วงเวลาสร้างฮาร์ดแวร์ของสมองโดยกระบวนการทางพันธุกรรมและสิ่งแวดล้อม

2. สารอาหารที่แม่ตั้งครรภ์ได้รับมีความสำคัญมาก เพราะระหว่างที่สร้างสมองต้องใช้โปรตีนจำนวนมาก ใช้ไขมันจำเป็น วิตามิน แร่ธาตุทั้งหลาย แม่ตั้งครรภ์ต้องได้รับอย่างพอเพียงครบทุกหมู่และเพิ่มเติมในส่วนที่แม่ตั้งครรภ์จะได้รับด้วย

3. สิ่งแวดล้อมอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ไม่มีมลพิษ หรือการได้รับสารที่เป็นอันตรายต่อสมองลูก เช่น บุหรี่ สุรา ยาเสพติด สิ่งแวดล้อมที่มีผลต่อการสร้างสมองของทารกในครรภ์อย่างมาก คือ ความเครียดของแม่ตั้งครรภ์ หากทารกในครรภ์ได้รับความเครียดมากเกินไปเป็นระยะเวลานาน จะมีผลกระทบต่อการสร้างโครงสร้างสมอง รวมทั้งวงจรสมองที่ตอบสนองต่อความเครียด Prefrontal Cortex จะถูกยับยั้งการพัฒนา

4. การพักผ่อนอย่างพอเพียง การนอนหลับที่เพียงพอ หากแม่อดนอนจะเครียดส่งผลไปถึงลูกด้วย

5. การคลอดก่อนกำหนดผลการทดลองของคณะเภสัชศาสตร์แห่งมหาวิทยาลัยวอชิงตัน สหรัฐอเมริกา พบว่า เด็กคลอดก่อนกำหนด 10 สัปดาห์ มีความเสี่ยงที่จะมีปัญหาทางระบบประสาทและจิตเวชมากกว่าเด็กทั่วไป อันอาจเกิดจากการเชื่อมต่อของเครือข่ายเส้นใยสมองอ่อนแอ ทำให้เครือข่ายสมองในการสร้างสมาธิ การสื่อสาร การประมวลผลทางอารมณ์ ไม่มีประสิทธิภาพเท่าที่ควร

จากการศึกษาพบว่า ใน 9 เดือนก่อนทารกเกิด สมองของทารกจะเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วมีการสร้างเซลล์สมองจำนวนมาก และสมองเจริญเติบโตอย่างไม่หยุดยั้งเมื่อหลังคลอด โดยเฉพาะในช่วง 3 ปีแรก ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงพัฒนาการของสมองทั้งปริมาณเส้นใยสมอง และจุดเชื่อมต่อ สารเคมีในสมอง รวมทั้งรอยหยักที่พื้นผิวสมอง ล้วนส่งผลต่อสติปัญญา และความฉลาดของเด็ก ดังนั้น คุณแม่ควรถือเป็นโอกาสทองที่จะส่งเสริมสมองลูกให้มีศักยภาพมากที่สุด

ทั้งนี้ การสร้างสมองและทักษะสมอง EF ของทารกในครรภ์ นั้น เป็นกระบวนการที่เป็นขั้นตอนภายใต้การกำกับของปัจจัยใหญ่ ๆ 2 อย่าง คือ ยีนและสิ่งแวดล้อม